Uniwersytet Trzeciego Wieku

Słów kilka o kulturze
     Mimo brzydkiej pogody na kolejne spotkanie przybyło wielu studentów naszego UTW. Z pewnością przyciągał temat, który brzmiał: Kultura jako wyróżnik człowieka”. Temat bardzo rozległy, niemożliwy do zamknięcia w jednej szufladce, bowiem łączy się z całokształtem życia i działalności człowieka. Właśnie człowieka i tylko człowieka. Stąd ów „wyróżnik” w temacie. Pięknym językiem, w sposób komunikatywny mówiła o tym dr Irena Kurzępa.
     A więc co to jest kultura? W rozumieniu potocznym to piękny obraz, przyjemna muzyka, ciekawa książka, może jeszcze kulturalne zachowanie się, jakiś szlachetny czyn itp. Jest to ogromne uproszczenie pojęcia, bowiem kultura to „ogół materialnych i niematerialnych wytworów ludzkiego działania, wszystko, co zostało stworzone przez człowieka”. Morze, wiatr itp. nie są przejawami kultury, ale statki prujące fale oceanów, wiatraki ułatwiające życie ludziom - to już dzieła ludzkiego działania. Kultura to „zbiorowy dorobek ludzkości, gromadzony w ciągu jej dziejów, stale wzbogacany nowymi dziełami twórców i pracą wszystkich społeczeństw”.
     Kulturę można rozpatrywać w różnych aspektach, jest ona bowiem kategorią interdyscyplinarną, rozpatrywaną przez filozofię, teologię, socjologię, historię, pedagogikę. Można więc mówić o kulturze ludzi pierwotnych, o kulturze egipskiej, średniowiecznej czy współczesnej. Najłatwiej określa się i ocenia kulturę ludów pierwotnych, gdyż była ona w miarę jednolita, podporządkowana prawom natury, łączyła prawie wszystkie grupy plemienne. Wyróżnia się m.in. kulturę ludową. Jest ona niezbyt skomplikowana i też łatwiejsza do oceny. Wiąże się ona ze środowiskiem wiejskim, zwłaszcza rolnictwem, gdzie duże znaczenie ma tradycja, przywiązanie do kościoła, ziemi, a tok życia wyznaczają pory roku. Ludzie wiejscy żyją zazwyczaj w niewielkich skupiskach, znają się dość dobrze, więc jednostkom niełatwo jest wykraczać poza obowiązujące tu reguły. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że pierwotne pojęcie "kultura" oznaczało uprawę roli. Bardziej skomplikowane zjawiska kultury występują w miastach, w dużych skupiskach przemysłowych.
     Rozpatrując pojęcie kultury w aspekcie socjologicznym, mówi się o kulturze określonego narodu, całego kontynentu, jakiejś epoki, a także o pewnych grupach społecznych. Na wymienionych obszarach dorobek kultury materialnej i duchowej zazwyczaj jest różny. Na przykład w zakresie kulinarnym Francuzi zachwycają się żabimi udkami, Polacy - nie. We Włoszech powszechnie panuje makaron, u nas raczej bigos, schabowy.
     Obecnie w dobie ogromnego rozwoju techniki, komunikacji, w dobie globalizacji widoczny jest wzrost oddziaływań w relacji między społeczeństwami. Przykładem tego jest Unia Europejska, otwarcie granic, swobodny przepływ ludności po unijnych krajach. Fakty te sprzyjają powstaniu innych zachowań, innego stylu życia, a niekiedy zaniku tradycyjnych zwyczajów danego narodu.
     W ujęciu teologicznym - „Relacja kultura a religia ma własną historię, uwarunkowania i znaczenie...:, ale "każda kultura sama w sobie... jest taka sama i należy do porządku stworzeń (jest świecka)... nie ma zatem osobnego działu kultury religijnej..."(Encyklopedia Katolicka). Chrześcijaństwo odegrało olbrzymią rolę w tworzeniu kultury. Widoczne to jest głównie w zakresie nauki i szkolnictwa (pierwsze szkoły powstały w kręgach chrześcijańskich), w filozofii, architekturze, muzyce, literaturze, nawet w kulturze rolnej, a także w kształtowaniu postaw moralnych.
     Biorąc pod uwagę stwierdzenie, że kultura to całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości, można przyjąć tradycyjny, prosty podział na kulturę materialną i duchową. Kultura materialna to umiejętność człowieka w tworzeniu dóbr materialnych (technika, gospodarka, zdrowie, stopień wykorzystania przyrody, poziom życia itp.). Zaś ogół osiągnięć w nauce, sztuce, literaturze, oświacie, w organizowaniu życia społecznego, politycznego, w moralności i obyczajach - to dorobek duchowy.
     Obok kultury istnieje subkultura. Jest to kultura różna od kultury dominującej w danym społeczeństwie. Dotyczy ona malej grupy społecznej demonstrującej swoje odmienne zachowanie, odmienne wytwory itp. Ta odmienność nie ma zasadniczego wpływu na ogólny system kulturowy. Przykładem tego może być kultura Łemków, Kaszubów itp.
     Jest też kontrkultura. To wytwór grup społecznych odrzucających wartości, normy i wzory kultury dominującej w danym społeczeństwie. Zjawiska takie występują w społeczeństwach o słabej kontroli społecznej i słabym systemie socjalizacji. Kontrkultura występuje w grupach marginesu społecznego, wśród alkoholików, narkomanów, przestępców itp. Chcą oni zmienić kulturę zastaną i stworzyć własną.
     To tylko wielki skrót rozległego tematu. O kulturze pisali liczni znakomici naukowcy, powstała przebogata literatura, bowiem jak wiemy - kultura to całokształt dorobku ludzkości.
     W dyskusji zwrócono uwagę na kilka istotnych spraw. Podkreślono, że tomaszowski UTW jest specyficznym środowiskiem twórczym i odtwórczym, znaczonym różnymi formami kultury: poezja, śpiew, tworzenie tradycji, wydawnictwa, uczestnictwo w realizacji projektów itp. Zwrócono uwagę, że u nas zanika wychowanie patriotyczne, o czym świadczą m.in. tylko nieliczne flagi wywieszone podczas świąt narodowych. Była też wypowiedź o pięknych polskich tradycjach i zwyczajach przekazywanych z pokolenia na pokolenie. A tradycja to też przejaw kultury.
     W części organizacyjnej naszego spotkania przyjęto 17 nowych studentów naszej uczelni, co dobitnie świadczy o tym, że Tomaszowska Filia Uniwersytetu Trzeciego Wieku jest żywotna, widoczna w środowisku i atrakcyjna.