Pamięć, jej istota i kłopoty z nią związane
     Ten trudny temat omówiła mgr Edyta Długosz, psycholog z Instytutu Medycyny Wsi w Lublinie. Liczne naukowe nazwy nie ułatwiały przyswajania ciekawych treści.
     Pamięć jest złożonym procesem psychicznym polegającym na gromadzeniu informacji, ich przechowywaniu i odtwarzaniu. Można pamiętać to, co kiedyś poznaliśmy lub przeżyliśmy i to, co aktualnie poznajemy lub przeżywamy. Proces ten przebiega etapami: od przyjęcia bodźca przez receptory, następnie umieszczenie go jako impulsu w ośrodkach mózgowych do powstania wrażenia i śladu pamięciowego. Dalszy etap to zatrzymanie informacji w trwałej lub nietrwałej pamięci, odtworzenie tej informacji i ostatni etap to wykorzystanie tejże informacji w mowie, ruchu lub jako reakcji emocjonalnej.
     Zanim nauka doszła do takiego sformułowania, zjawisko pamięci przeszło przez ogromny kres historii. Pierwotnie uważano, że siedliskiem pamięci jest serce. Późniejsze długie i żmudne badania doprowadziły do ego, że dopiero w XVIII, a głównie pod koniec XIX w. pozwoliły zlokalizować pamięć w mózgu, a następnie - w korze mózgowej.
     Są różne rodzaje pamięci: motoryczna (nawyki ruchowe), emocjonalna, obrazowa, słowno-logiczna. Może być pamięć dowolna i mimowolna, natychmiastowa i odroczona, a także wzrokowa, słuchowa, ale najczęściej występuje pamięć mieszana.
     Z procesami pamięci związany jest cały szereg innych procesów psychicznych: myślenie, mówienie, uwaga, zainteresowania, emocje i inne.
     Przy zapamiętywaniu mimowolnym główną rolę odgrywa przypadek, dzięki któremu coś nam utkwi w pamięci. Ważniejsza jest pamięć dowolna-celowa. Ma to miejsce wtedy, gdy świadomie chcemy coś zapamiętać, gdy aktywnie podchodzimy do materiału, np. podczas przygotowania się do egzaminu.
     Pamięć może być bardziej lub mniej wierna, bowiem zatrzymane w korze mózgowej informacje mogą ulegać deformacji. Badania wykazały i wiemy też z własnego doświadczenia, że w procesie przypominania dużą rolę odgrywa skojarzenie-asocjacja, kiedy to jedno przeżycie wywołuje inne.
     Umiejętność zapamiętywania, czyli pamięć daje się kształcić. Trzeba tylko podejmować odpowiednie ćwiczenia i ulepszać metody procesu zapamiętywania.
     Jest też proces zapominania. Może to być zapominanie chwilowe lub błędne przypominanie, a także zapominanie chorobliwe. Różne są jego przyczyny. Czasem potrzebne jest tylko skojarzenie, czasem jednak jest to amnezja-zaburzenie pamięci, np. po utracie przytomności całkowitej lub częściowej, po urazie głowy (wstrząśnienie mózgu), w stanach zamroczenia, czy chorobach psychicznych, padaczce itp. Niepamięć może być zupełna lub częściowa, jeśli np. dotyczy fragmentu jakiegoś czasu.
     Szczególnie niebezpieczna jest choroba Alzheimera, która rujnuje pamięć. Jest to choroba mózgu powodująca stopniowy zanik pamięci, zaburzenia zachowania i upośledzenia procesów myślowych. Nie są znane przyczyny choroby. Można je rozpoznać podczas badania mózgu dopiero po śmierci chorego. Czynione są jednak próby rozpoznania za życia człowieka. Do tego potrzebne są bardzo szczegółowe dane o życiu pacjenta, uzyskiwane m.in. poprzez specjalne testy.
     Niedawno zaczęto stosować leki, które ewentualnie mogą ukazywać się skuteczne w leczeniu tej groźnej choroby.

Marian Bury