Z romantyzmem u seniorów
W czwartek 2 lutego podczas spotkania słuchaczy tomaszowskiej Filii Uniwersytetu Trzeciego Wieku wysłuchano interesującego wykładu Urszuli Kędry pt.: "W romantycznym świecie kultury i sztuki".
Temat ten stanowił kontynuację już wcześniej zrealizowanych spotkań z zakresu historii sztuki i literatury polskiej i europejskiej. Przy nakreślaniu tła tematu prelegentka stwierdziła, że romantyzm, który zrodził się w Anglii i Niemczech, a nieco później ukształtował się we Francji, stanowił niezwykle ważny okres w historii Polski i był znaczącym wydarzeniem w naszej literaturze narodowej. Znajduje to odbicie w twórczości Mickiewicza, Słowackiego, Krasińskiego, Norwida i in. W Anglii literaturę romantyczną zapowiadały "Pieśni Osjana" J. Macphersona, ballady ludowe Th. Percy'ego oraz liryki W. Blake'a, a najwybitniejszymi twórcami byli m.in. P.B.Shelley, W.Scott i G.G. Bayron, przy czym dwaj ostatni wywarli znaczący wpływ na literaturę romantyzmu w Polsce. Wykładowca zauważył, że rozwój romantyzmu w Niemczech poprzedzony był okresem "burzy i naporu", co związane było z pojawieniem się "Cierpień młodego Wertera" J.W. Goethego oraz "Zbójców" F. Schillera, gdzie w treści kwestionowano dotychczasowy porządek społeczny, jak i zasady moralne zastanego świata, zaś samych bohaterów ukazywano w wymiarze tragicznym. Z kolei romantyzm francuski pozostawał w związku z ruchem antyfeudalnym, utopijnym socjalizmem i nowoczesnym historyzmem. Do najważniejszych postaci romantyzmu francuskiego należał W. Hugo, A. de Lamartin, Stendhal oraz G. de Nerval.
W literaturze i kulturze polskiego romantyzmu, którego ramy czasowe obejmują lata 1824-1863, powstałe utwory literackie przesycone były ideami walki zbrojnej, rozczarowaniami wywołanymi rozbiorami i utratą niepodległości, fascynacją przeszłością, folklorem, emocjami, elementami patriotyzmu, grozy i tajemniczości, zaś pierwsze z utworów zawierające pierwiastki romantyczne zaczęły pojawiać się tuż po 1795 r. W trakcie wykładu, tuż po zarysowaniu ram czasowych romantyzmu i tła historycznego, prelegentka wskazała, że po starciu romantyków z klasykami w latach 1818-1830, rok 1822 został uznany za przełomowy w rozwoju polskiej literatury romantycznej. Wydany wówczas w Wilnie pierwszy tom poezji Mickiewicza stanowił manifest naszej literatury romantycznej. Głównym twórcą romantyzmu polskiego, rozwijającego się pod znakiem nawrotu do ludu i jego kultury oraz do "czucia wiary" jako drogi poznania a nie dotychczasowego "szkiełka i oka", był Mickiewicz, a obok niego współczesny mu A. Malczewski, S. Goszczyński, oraz publikujący w Warszawie J.B. Zaleski jako twórca mitu kozacko-ludowego Ukrainy. Ponadto zaś A. Fredro ukazujący w sposób ironiczno-satyryczny środowisko szlacheckie. Prelegentka zaznaczyła, że po klęsce powstania listopadowego polska literatura romantyczna uległa podziałowi na emigracyjną i krajową, przy czym ośrodkami zagranicznymi polskiego życia literackiego stały się Paryż, Londyn i Bruksela. To na emigracji ukazały się dojrzałe już dzieła Mickiewicza, Słowackiego, Krasińskiego i najwybitniejsze utwory Chopina. W kraju zaś po upadku powstania listopadowego carskie represje dotknęły zarówno osoby prywatne jak i instytucje - zamknięto uniwersytety w Wilnie i Warszawie, wywieziono cenne zbiory oraz biblioteki, a życie intelektualne i literackie uległo zahamowaniu i wygaszeniu. Romantyzm zarówno w Polsce, jak i Europie zachodniej przebiegał w dających się uchwycić charakterystycznych nurtach, jak m.in.: irracjonalizm, mistycyzm, historyzm, orientalizm, gotycyzm, werteryzm, bajronizm, profetyzm. Jednakże romantyzm polski miał własne swoiste cechy odróżniające go od zachodnioeuropejskich, które były wyrazem protestu antyfeudalnego skierowanego przeciwko elitarnej kulturze dworu króla i salonów arystokracji. Romantyzm w Polsce był ściśle związany z przemianami społeczeństwa feudalnego i kształtowania się nowoczesnego narodu oraz podejmowania walki o niepodległość. Ten szlachecko - niepodległościowy rodowód przesądzał o oryginalnych i swoistych cechach polskiego romantyzmu. Prelegentka podkreślała, że polski romantyzm był na wskroś przesycony ideałami wolności, narodowej odrębności, a literatura romantyczna opierała się na przebogatym folklorze i rodzimych tradycjach. Polscy romantycy usiłowali przywrócić ojczyznę do swobodnego bytu wolnego od zaborców, przy czym interesy narodowe silnie utożsamiali z indywidualnymi, zaś za arcyważny środek "wybicia się na niepodległość" uznawali poświęcenie się jednostki za naród. Zachowawczej starości nasi romantycy przeciwstawiali entuzjazm, patriotyzm i heroizm młodości. Odwoływali się do ludowych wyobrażeń o świecie i ludowych sposobów jego poznania. W naszym folklorze dopatrywali się reliktów kultury rodzimej, przyjmowali ludowe rozumienie i wartościowanie świata, zaś twórczość ludową uczynili wzorcem narodowej kultury. Po zakończeniu wykładu słuchacze UTW skierowali szereg pytań dotyczących tematu prelekcji, zaś kierownik Filii UTW Jadwiga Skawińska złożyła Urszuli Kędrze podziękowania za wszechstronną i kompetentną realizację tematu.
erte
Fot.: Zbigniew Skawiński
