Spotkanie z historią
Kolejne ze spotkań słuchaczy tomaszowskiej Filii Uniwersytetu Trzeciego Wieku, które odbyło się w środę 13 kwietnia, poświęcone było tym razem problematyce historii Polski.
Uwzględniając m.in. fakt, że kwiecień jest miesiącem pamięci narodowej, zaplanowano w harmonogramie na ten dzień wykład ph. "Powstania narodowe", który to temat zrealizowała mgr Anna Bartnicka, nauczyciel historii Gimnazjum nr 1.
Po zarysowaniu sytuacji panującej w Polsce i ukształtowanej po drugim rozbiorze i obradach Sejmu Wielkiego prelegentka uwypukliła działania społeczeństwa ukierunkowane na odzyskanie niepodległości i ukazała postać Tadeusza Kościuszki jako naczelnika pierwszego z omawianych powstań narodowych. Następnie przybliżyła słuchaczom przebieg działań powstańczych od momentu przysięgi Kościuszki na krakowskim rynku, ukształtowania się władz powstańczych, bitew stoczonych pod Racławicami, Połańcem i Maciejowicami oraz rozszerzaniem się powstania na inne tereny. Poruszyła także postanowienia Uniwersału Połanieckiego. Kilka chwil poświęciła również postaci Bartosza Głowackiego, jak i działalności oddziału Berka Joselewicza. Po podsumowaniu zrywu powstańczego i jego konsekwencji, jako przerywnik zabrzmiała piosenka z okresu sarmatyzmu.
Następnie przedstawione zostały okoliczności i uwarunkowania powstania listopadowego, które miało miejsce po wojnach napoleońskich odbywających się z udziałem Polaków. Prelegentka zwróciła przy tym uwagę, że Królestwo Kongresowe z ograniczoną autonomią pozostało w ścisłej unii z Rosją carską, a objęte zostało działalnością tajnych spisków opozycji, co skutkowało sprzysiężeniem podchorążych i wybuchem powstania. Wobec dużej dysproporcji sił, kolejne bitwy, jak: pod Stoczkiem, Olszynką Grochowską, Iganiami i Ostrołęką, mimo początkowych sukcesów doprowadziły do kapitulacji po obronie Warszawy. Mimo rozszerzenia się strefy działań powstańczych na Litwę, Ukrainę i Żmudź powstanie nie doprowadziło do zwycięstwa, a po jego upadku władze carskie zlikwidowały autonomię Królestwa.
Przy omówieniu powstania styczniowego wykładowczyni wskazała, że u podstaw jego zainicjowania była ogłoszona branka do wojska carskiego, a walki w tym zrywie narodowym miały zdecydowanie charakter działań partyzanckich. Podczas powstania styczniowego, które trwało 15 miesięcy, stoczonych zostało ok. 1200 bitew i potyczek, liczny w nim był udział obcokrajowców, a Rząd Narodowy dla pozyskania uczestnictwa włościan wydał akt zniesienia pańszczyzny i przekazania ziemi chłopom. Powstanie to rozszerzyło się na Białoruś i Ukrainę, a uwłaszczenie wprowadzone ukazem carskim odciągnęło chłopów od powstania, po którym nastąpiły zsyłki, kary i bezwzględna rusyfikacja. Po piosence "Hej strzelcy wraz..." prelegentka nawiązała do lokalnej tradycji i historii powstańczych, a w tym do postaci Bartosza Głowackiego jako patrona Zespołu Szkół nr 1, krwawego dnia Tomaszowa Ordynackiego jako odwetu wojsk carskich na mieszkańcach miasta za współdziałanie z powstańcami, a ponadto wspomniała o pamiątkowym krzyżu na mogile powstańczej przy ul. Żeromskiego oraz o Arturze Grottgerze, który przebywając w Dyniskach tworzył cykl obrazów patriotycznych "Lithuania".
Po podziękowaniach złożonych wykładowcy przez kierownictwo Filii UTW za rzeczowe, obrazowe i syntetyczne przybliżenie tematyki powstań narodowych przewodniczący Samorządu Słuchaczy UTW Mieczysław Piwko zaproponował program dwu wycieczek. Pierwsza z nich, jednodniowa, do Lublina na występ do operetki lub teatru i druga, dwudniowa, do Zakopanego. Z kolei kierownik UTW Jadwiga Skawińska zapowiedziała spotkanie słuchaczy 27 kwietnia, także o tematyce historycznej - "Armia Czerwona w Tomaszowskiem 25 września - 10 października 1939 r." oraz - wstępnie - wykład dr. Palucha z Warszawy w dniu 31 maja nt. "Tajemnice IPN." Poinformowała również, że oficjalne zakończenie roku akademickiego w UTW planowane jest na 25 maja.
wed
Fot.:
Zbigniew Skawiński
