Odkłamywanie historii
Dużym zainteresowaniem słuchaczy tomaszowskiej Filii Uniwersytetu Trzeciego Wieku cieszą się tematy poświęcone historii najnowszej Polski, czego przykładem było spotkanie, które odbyło się 18 maja w siedzibie Uniwersytetu.
Tym razem dr Elżbieta Matyaszewska zaprezentowała tragiczną postać zamachowca narodowca Eligiusza Niewiadomskiego, który w obiegowej i stereotypowej opinii znany jest wyłącznie jako zabójca prezydenta Gabriela Narutowicza. Kreśląc jego biografię, ukazała inteligencką, pozytywną wychowawczo rodzinę i środowisko, z którego wywodził się Niewiadomski, jego niewątpliwy talent artystyczny rozwijany w uczelni warszawskiej oraz podczas studiów w Petersburgu i Paryżu. Wskazała na wysoki poziom artystyczny jego dzieł, drogę rozwoju i doskonalenia, a także na kilkutorową działalność wyrażającą się nie tylko w malarstwie, ale także aktywności pedagogicznej, uprawianiu publicystyki, działalności pisarskiej i translatorskiej. Podczas wykładu uwypuklono fakt niechętnej Niewiadomskiemu opinii warszawskiego środowiska artystycznego, które uważało, że jest on już malarzem "wypalonym", że szczyt swych możliwości ma poza sobą. Tymczasem w rzeczywistości Niewiadomski cały czas ewoluował, rozwijał się, doskonalił swój warsztat, dotrzymywał kroku aktualnym nurtom panującym w sztuce europejskiej i polskiej, a ponadto był wybitną indywidualnością pozytywnie wybijającą się na tle innych malarzy. Przy tym, jako wielkiej miary intelektualista i człowiek ogromnej wiedzy, swymi pomysłami wyprzedzał epokę. W kontekście jego osobowości i dzieł tym bardziej uderza dokonany przezeń akt indywidualnego terroru, bo też mimo sugestii brukowej prasy nie reprezentował on ani nie wykonywał polecenia żadnej organizacji, a przypisywana mu choroba psychiczna także nie znalazła potwierdzenia. Wg poglądu prelegentki Niewiadomski we wczesnej młodości jako członek Ligi Narodowej był krótko aresztowany przez władze carskie za kolportaż Przeglądu Wszechpolskiego, by potem całkowicie zerwać z przynależnością do jakiejkolwiek organizacji politycznej. Uczestniczył w pierwszej wojnie światowej, a w okresie wojny bolszewickiej 1919 - 1920 działał jako oficer w II Oddziale Sztabu Generalnego WP. Tym bardziej więc dziwi i zaskakuje jego zamach na głowę państwa oraz motywacja tego aktu.
W opinii prelegenta u podstaw planu zabójstwa przygotowanego kilka miesięcy wcześniej było przekonanie Niewiadomskiego, że w tym okresie sprawy państwowe idą w bardzo złym kierunku, za co odpowiedzialni są członkowie najwyższych władz RP, a on jest mężem opatrznościowym, który podejmując zamach, ma ukarać winnych za taki stan rzeczy i wstrząsnąć społeczeństwem. W pierwszej wersji ofiarą zamachu miał paść J. Piłsudski, a ponieważ podejmowane próby nie przynosiły skutku, postanowił skorzystać z pierwszej nadarzającej się okazji i skierował broń do głowy państwa, zabijając Gabriela Narutowicza podczas otwarcia wystawy galerii artystycznej w Zachęcie 16 grudnia 1922 r.
Po zakończeniu wykładu prelegentka odpowiadała na pytania dot. szczegółów zarówno działalności artystycznej Niewiadomskiego, jak i uwarunkowań zamachu.
erte
Fot.:
Zbigniew Skawiński
